आजकलका विद्यार्थीहरूको मानसिक स्वास्थ्य
शारीरिक स्वास्थ्य जत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ, तर यसलाई अक्सर बेवास्ता गरिन्छ। यो विशेष गरी विद्यार्थीहरूको लागि सत्य हो, जो शैक्षिक र सामाजिक रूपमा सफल हुन धेरै दबाबमा हुन्छन् अथवा बाध्य पारिन्छ । हालैका वर्षहरूमा, विद्यार्थीहरूले सामना गर्ने मानसिक स्वास्थ्य चुनौतीहरूको बारेमा बढ्दो जागरूकता भएको छ, र विद्यालयहरूले तिनीहरूलाई सम्बोधन गर्न कदम चालिरहेका छन्।
तर, अझै धेरै काम गर्न बाँकी छ । विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार विश्वभरका पाँचमध्ये एकजना बालबालिका र किशोरकिशोरीले मानसिक स्वास्थमा असन्तुलन को अनुभव गर्छन्।
आज विद्यार्थीहरूले सामना गरिरहेका केही सामान्य मानसिक स्वास्थ्य चुनौतीहरू निम्नानुसार छन :
१) चिन्ता: चिन्ता एक सामान्य भावना हो, तर यो समस्या हुन सक्छ जब यो अत्यधिक हुन्छ र दैनिक जीवनमा हस्तक्षेप गर्दछ। चिन्ता भएका विद्यार्थीहरूले आफ्नो ग्रेड, आफ्नो सामाजिक जीवन वा भविष्यको बारेमा अत्यधिक चिन्ता गर्न सक्छन्। तिनीहरूले पेट दुख्ने, टाउको दुख्ने, र सुत्न कठिनाइ जस्ता शारीरिक लक्षणहरू पनि अनुभव गर्न सक्छन्।
२)डिप्रेसन: डिप्रेसन भनेको दु:ख र निराशाको भावना हो जुन दुई हप्ता वा त्योभन्दा लामो समयसम्म रहन्छ। डिप्रेसन भएका विद्यार्थीहरूले आफूले रमाइलो गर्ने गतिविधिहरूमा रुचि गुमाउन सक्छन्, ध्यान केन्द्रित गर्न समस्या हुन सक्छ, र सधैं थकित महसुस गर्न सक्नुहुन्छ। उनीहरुमा आत्महत्या गर्ने सोच पनि आउन सक्छ ।
३) पदार्थको दुरुपयोग: पदार्थको दुरुपयोग भनेको रक्सी, लागूपदार्थ वा अन्य पदार्थको दुरुपयोग हो। विद्यार्थीहरूले पदार्थको दुरुपयोग गर्ने तनाव, चिन्ता, वा अवसादसँग सामना गर्न त्यसो गर्न सक्छन्। यद्यपि, पदार्थको दुरुपयोगले अझ बढी समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ, जस्तै शैक्षिक असफलता, सम्बन्ध समस्याहरू, र कानुनी समस्या।
त्यहाँ धेरै कारकहरू छन् जसले विद्यार्थीहरूको मानसिक स्वास्थ्य चुनौतीहरूमा योगदान दिन सक्छ। यी मध्ये केही कारकहरू समावेश छन्:
४) अत्यधिक दबाब: आज विद्यार्थीहरूले पहिलेको तुलनामा धेरै शैक्षिक दबाबको सामना गरिरहेका छन्। तिनीहरूले राम्रो अंक प्राप्त गर्ने, अतिरिक्त क्रियाकलापहरूमा भाग लिने र तिनीहरूको समुदायमा स्वयंसेवक हुने अपेक्षा गरिन्छ। यो दबाब भारी हुन सक्छ र चिन्ता र अवसाद निम्त्याउन सक्छ।
सामाजिक सञ्जाल: विद्यार्थीहरूका लागि साथीहरू र परिवारसँग सम्पर्कमा रहन सामाजिक सञ्जाल उत्कृष्ट माध्यम हुन सक्छ। यद्यपि, यो तनाव र चिन्ताको स्रोत पनि हुन सक्छ। विद्यार्थीहरूले आफूलाई अरूसँग तुलना गर्न दबाब महसुस गर्न सक्छन्, ।
५) पारिवारिक समस्याहरू: पारिवारिक समस्याहरू, जस्तै सम्बन्ध विच्छेद वा आर्थिक कठिनाइले विद्यार्थीहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा पनि असर पार्न सक्छ। तनावपूर्ण घरको वातावरणका विद्यार्थीहरूले चिन्ता, डिप्रेसन र अन्य मानसिक स्वास्थ्य चुनौतीहरू अनुभव गर्ने सम्भावना बढी हुन सक्छ।
त्यहाँ धेरै चीजहरू छन् जुन विद्यार्थीहरूको मानसिक स्वास्थ्यलाई कस्तो छ हेर्न सकिन्छ। विद्यालयहरूले मानसिक स्वास्थ्य सेवाहरू प्रदान गर्न सक्छन्, जस्तै परामर्श । उनीहरूले सहयोगी विद्यालय वातावरण पनि सिर्जना गर्न सक्छन् जहाँ विद्यार्थीहरूले आफ्ना समस्याहरूको बारेमा शिक्षक र अन्य वयस्कहरूसँग कुरा गर्न सहज महसुस गर्छन्।
आमाबाबुले पनि आफ्ना बालबालिकाको मानसिक स्वास्थ्यलाई हेर विचार गर्न भूमिका खेल्न सक्नुपर्छ । उनीहरूले आफ्ना बालबालिकाहरूसँग उनीहरूको मानसिक स्वास्थ्यको बारेमा कुरा गर्न पर्छ र उनीहरूलाई मद्दत माग्न ठीक छ भनी बताउनु पर्छ । तिनीहरूले आफ्ना बच्चाहरूलाई तनाव र चिन्तासँग व्यवहार गर्न स्वस्थ सामना गर्ने संयन्त्रहरू विकास गर्न पनि मद्दत गर्न सक्नु पर्छ ।
(लेखक अम्बिकेश्वरी क्याम्पसका स्ववियु सभापति हुन )
